Filmreview: Die Fälscher

Sally Sorowitsch is een uitstekende valsmunter. Hij verdient goed zijn geld en leidt een luxueus leventje in het Berlijn van de jaren dertig, ondanks zijn Joodse afkomst en het feit dat de Nazis er aan de macht zijn. Wanneer iemand hem op een dag wordt verraadt, wordt hij naar een concentratiekamp gedeporteerd. Algauw wordt hij echter overplaatst omdat de Nazis zijn diensten als valsmunter blijken nodig hebben. Er wordt een uiterst geheime opdracht op het getouw gezet die als doel heeft de Britse economie te destabiliseren door in enorme hoeveelheden aan vals geld te drukken en in omloop te brengen. Sally komt aan het hoofd te staan van deze opdracht, die hem en de andere uitgekozen Joden in dit project voor een dilemma plaatsen. Enerzijds willen ze overleven, anderzijds beseffen ze dat, door te doen wat de Duitsers van hen vragen, ze deze tegelijkertijd helpen met het winnen van de oorlog. Er ontstaat daarbij een tegenstelling tussen pragmatici en idealisten, waarbij Sally, die tot de eerste groep behoort, het probleem oorspronkelijk tracht te negeren, maar gaandeweg verplicht wordt kleur te bekennen.
Die Fälscher past in een reeks van recente Duitse films waarin het eigen nazistisch verleden niet langer uit de weg wordt gegaan. Net als in Sophie Scholl schetst het een beeld van de verschrikking van de Tweede Wereldoorlog aan de hand van een persoonlijke gebeurtenis. Die Fälscher speelt zich voor het overgrote gedeelte in een concentratiekamp af, maar bij de uitbeelding van deze omgeving lijkt regisseur Stefan Ruzowitzky (Anatomie 1 & 2) de meest gruwelijke aspecten ervan te schuwen. Slechts af en toe krijgt de kijker een glimps van de afschuwelijke situatie waarmee de meeste gevangenen van deze kampen geconfronteerd werden. Het is dan ook niet de bedoeling van Ruzowitzky om met deze film een waarheidsgetrouwe weergave van het leven in een concentratiekamp af te leveren. De kijker ziet immers vooral een aantal 'happy few' die in aanzienlijk betere omstandigheden hun gevangenschap dienen te dragen. Deze groep was dan ook van essentieel belang voor de Duitsers aangezien men dankzij het geleverde werk van deze Joden, hoopte om de vijand te verslaan. Het is daarom dat de gevangenen malse bedden en deftig eten krijgen voorgeschoteld en dat, wanneer deze groep onder leiding van Sally Sorowitsch erin geslaagd is de Britse Pond na te maken, ze beloond worden met een heuse pingpongtafel (om de moraal erin te houden klinkt het sarcastisch in een begeleidende motivatie uit de mond van de superviserende Stürmbannführer). Die Fälscher draait dan ook eerder om het morele gruwelaspect die met een dergelijke situatie gepaard gaat, weer te geven. De meeste Joden uit de groep blijken zich immers geen vragen te stellen bij hun bevoorrechte positie en werken gretig mee aan het project, hopend dat ze op die manier de oorlog zullen overleven. Slechts een enkeling lijkt zich echt vragen te stellen bij de uitzonderingsituatie waarin ze zich bevinden en pleit daarom voor een boycot van de hele operatie. Adolph Burger is hiermee de antagonist van Sally in de film, hoewel dit wellicht een overdreven beeld schetst van hun tegenstelling. Beiden willen ze immers overleven, alleen is Sally bereid dit ten koste van alles te doen en wil Adolph, ondanks de penibele situatie waarin hij verzeild is geraakt, niet van zijn idealen afwijken.
Het 'echte' concentratiekamp is gedurende het grootste gedeelte van de film dan ook slecht op de achtergrond aanwezig, wanneer er geweerschoten klinken of wanneer er achter een muur van de open wandelplaats een gevangene wordt neergeschoten. Op het moment dat de Nazis overwonnen zijn en het kamp is overgenomen door de gevangen worden de kijker en de groep Joden echter ontzettend hard geconfronteerd met deze andere realiteit, wanneer ze letterlijk oog in oog staan met deze bijzonder harde en gruwelijke 'andere realiteit'.
Die Fälscher is gemaakt met een bescheiden budget en dat valt ook te merken. Gezien de thematiek is dit echter geen nadeel. Dit neemt niet weg dat er op technische vlak een aantal opmerkingen bij deze film zijn te maken. Zo wordt in Die Fälscher regelmatig gebruik gemaakt van een zoom-in op de personages zoals we die kennen uit recente Amerikaanse televisiereeksen genre 24. Dit flitsende camerawerk lijkt bij momenten te botsen met de sfeer die men in de film tracht te creëren en trekt als zodanig eerder de aandacht naar zichzelf dan een daadwerkelijk dramatisch effect te hebben, hetgeen in '24' bijvoorbeeld wel het geval is.
Daarnaast heeft regisseur Stefan Ruzowitzky ervoor gekozen om de soundtrack van zijn film vol te gooien met tango-muziek. Dit past weliswaar mooi in het begin van de film, op het moment dat Sally in Berlijn zijn zorgeloze leventje kan leiden, maar eens het kleurrijke decor van Berlijn plaatsruimt voor het grijsgrauwe concentratiekamp zorgt de muzikale omlijsting voor een zekere discrepantie met het visuele en narratieve aspect van de film.
Die Fälscher biedt een interessante blik op de Tweede Wereldoorlog aan de hand van een geheime operatie die voor velen totnogtoe wellicht onbekend zal zijn gebleven. Deze film vertoont dan ook nogal wat gelijkenissen met Sophie Scholl, zowel qua sfeer als visuele uitwerking. Net als bij deze film mist ook in Die Fälscher echter een bepaalde scherpheid en de nodige distantie die een buitenlands regisseur wellicht beter aan de dag zou kunnen leggen. Het is een dappere keuze om als Duitser een film te willen maken over de zwartste pagina's van de recente geschiedenis van je land, maar dit levert helaas geen sterke cinema op. Blijft natuurlijk de vraag in welke mate het moreel gerechtvaardigd is om van deze gebeurtenis zulke sterke en mooie cinema te maken.